Miarą naszego człowieczeństwa jest to, jak dbamy o prawa zwierząt. Stosunek człowieka do zwierzęcia przeszedł znaczną ewolucję. Przez wieki zwierzęta były traktowane jako swoiste narzędzia, które miały ułatwiać pracę; byty niższe i podległe. Tak o zwierzętach mówiła zachodnia cywilizacja, począwszy od Arystotelesa. Wcale nie odbiegali od takiego podejścia filozofowie chrześcijańscy, choćby św. Tomasz z Akwinu, który mówił, że Bóg po to stworzył zwierzęta, by służyły człowiekowi. Chlubnym wyjątkiem był św. Franciszek, którego postawa wobec zwierząt stała się później wyznacznikiem przyjaznego i pełnego szacunku stosunku do naszych ?braci?.
Takie były początki
Za pierwszy dokument, który zawierał pewne prawne elementy ochrony zwierząt można uznać dekret cesarza Indii, pochodzący z drugiego wieku p.n.e., w którym władca zabrania polowania na nosorożce i słonie. Polska też może się pochwalić dość wczesnym ustawodawstwem w tym zakresie. Pierwszym istotnym dokumentem był akt króla Bolesława Chrobrego zakazujący polowań na bobry. Dobrostanem tych zwierząt mieli się zajmować specjalni urzędnicy – bobrownicy. Dalej w tym zakresie poszedł Władysław Jagiełło. Za jego sprawą ochroną objęto jelenie i łosie, a szczególną troską objęto tury, które miały być nawet dokarmiane. Oczywiście można się domyśleć, że za tymi altruistycznymi działaniami stała przede wszystkim troska o dobrostan lasów królewskich. Tak naprawdę o ochronie zwierząt można mówić dopiero od drugiej połowy dwudziestego wieku. Ludzie w coraz większym stopniu zaczęli uświadamiać sobie, jak zgubny wpływ na środowisko ma ich działalność. Aby przetrwać na Ziemi, należało otoczyć troską rośliny, zwierzęta, ekosystem. Na arenie międzynarodowej powstało wiele prawnych uregulowań, które następnie przyjmowały kolejne państwa. Najważniejszą jest Światowa Deklaracja Praw Zwierząt uchwalona w 1978 roku przez Międzynarodową Federację Praw Zwierząt, zatwierdzona w późniejszym czasie przez UNESCO. Mimo spójnych ogólnoświatowych dokumentów, każdy z krajów stosuje w tym zakresie odrębne przepisy. Trzeba podkreślić, że prawodawstwo unijne w zakresie ochrony praw zwierząt stoi na bardzo wysokim poziomie. Chociaż prawodawstwo poszczególnych państw może się różnić, to jednocześnie podlega prawu unijnemu, które stoi na stanowisku ochrony dobrostanu zwierząt. Dyskusja na temat praw zwierząt jest stale obecna w publicznej debacie. Jak to wygląda na przykładzie wybranych państw?
Niemcy ? prawa zwierząt
Prawa zwierząt są zapisane w niemieckiej konstytucji od 2002 roku. Ustawa o ochronie praw zwierząt była wielokrotnie nowelizowana na podstawie wniosków nie tylko organizacji ekologicznych, partii Zielonych, ale i na podstawie głosów społecznych. Ustawa zasadnicza wielokrotnie nawiązuje do naczelnej zasady, że zwierzętom nie można zadawać niepotrzebnych cierpień. Pod naciskiem opinii publicznej ministerstwo rolnictwa zakazało np. zabijania piskląt płci męskiej, skracania dziobów kurom nioskom. Wiele się ostatnio mówi o zakazie kastrowania zwierząt bez znieczulenia lub wykorzystywaniu zwierząt w cyrku. Ustawą z 2006 roku uregulowano zasady hodowli zwierząt futerkowych. Regulacjom podlegają: minimalna powierzchnia klatek, warunki w klatkach, rodzaj podłoża, dostęp, w przypadku niektórych zwierząt do basenu z wodą.
Włochy – prawa zwierząt
We Włoszech nowe przepisy wprowadzające ochronę zwierząt są systematycznie zmieniane. Na osoby, które znęcają się nad zwierzętami nakładane są wysokie kary. Bez problemu można przewozić psy w transporcie publicznym, są dla nich organizowane nawet specjalne plaże. Władze poszczególnych regionów i gmin wprowadzają własne przepisy dotyczące np. trzymania psów na łańcuchach. W wielu miejscach jest to zabronione. Podejmowane są działania mające na celu zakazanie hodowli zwierząt futerkowych, na podobnych zasadach, jakie panują w Austrii.
Szwecja ? prawa zwierząt
Obowiązujące w Szwecji prawo o ochronie zwierząt zaliczane jest do jednych z najlepszych w Europie. Kontrowersje nadal wzbudza hodowla zwierząt futerkowych, chociaż w 2021 roku (ze względu na sytuację pandemiczną) rozmnażanie norek zostało zawieszone. Wiele się mówi też o występowaniu zwierząt w cyrku. Hodowla lisów jest zakazana już od lat 90ych ubiegłego wieku. Zapisy ustawy o ochronie zwierząt, zwanej popularnie Lex Lindgren ? na cześć szwedzkiej pisarki, dość precyzyjnie określają dobrostan zwierząt. I tak np. pozostawione w domach koty powinny być dwa razy dziennie odwiedzane, a psy wyprowadzane. Psy mogą też być oddawane do… psich przedszkoli. W Szwecji nie spotyka się psów trzymanych na łańcuchach. Za złe traktowanie zwierząt grozi wysoka grzywna, całkowity zakaz posiadania zwierząt, a nawet kara więzienia. Kontrolą przestrzegania zasad ochrony zwierząt zajmują się urzędy wojewódzkie.
Temat ochrony praw zwierząt jest dość delikatny. Żadnemu z państw nie można narzucać gotowych rozwiązań. Wszyscy powinniśmy uczyć się jednak szacunku do naszych ?braci mniejszych?.